SRBIJA U VRTLOGU OBRAČUNA VELIKIH SILA U PRVOM SVETSKOM RATU – RATNI CILJEVI, REZULTATI POSLEDICE

Abstract

Smatram nepotrebnim i nekorisnim, barem s naučne tačke gledišta,
iznova otvarati pitanje krivice, odnosno odgovornosti za otpočinjanje Prvog
svetskog rata, što se povremeno čini, kao što je to slučaj i sada povodom
stogodišnjice od početka toga rata. Najkompetetniji istoričari – evropski i
sa naših prostora su već poodavno s tim u vezi na, osnovu neporecivih relevantnih
činjenica, utvrdili i razjasnili istorijske tokove i događaje koji su
prethodili tom velikom oružanom sukobu. Njihov opšti zaključak (tzv. Fišerova
škola, prema nemačkom istoričaru Fricu Fišeru) uz određene razlike u
pristupu i akcentiranju glasi: uzrok ovog do tada najstrašnijeg rata u istoriji
koji je prouzrokovao tolika stradanja i patnje ljudi kao i materijalna razaranja
ležao je u žestokoj borbi velikih evropskih sila za prevlast, za preraspodelu
moći, za proširenje interesnih zona. Za međusobni oružani obračun intenzivno
su se pripremale unazad nekoliko decenija - sklapale vojno-političke
saveze, ubrzavale programe naoružanja, razrađivale ratne vojne planove). U
svemu tome posebno od poslednje decenije 19. veka prednjačila je Nemačka
- nova, sve moćnija sila koja je svoju nabujalu snagu želela da materijalizuje
kako širenjem i jačanjem uticaja u Evropi tako i revizijom postojećeg stanja
u raspodeli kolonijalnih poseda širom sveta u svoju korist. To je, s druge
strane, podsticalo sile koje su se osećale ugroženim, Veliku Britaniju i Francusku,
stare kolonijalne sile da zakopaju stara rivalstva i udruže se u cilju
odbrane stečenih pozicija. Francuska je dodatno bila motivisana željom za
revanšom za ponižavajući poraz u francusko-pruskom ratu i povraćaj tada
izgubljenih pokrajina Alzasa i Lorene. Vrlo ambiciozni programi jačanja nemačkih
pomorskih snaga su izazivali sve veće uznemirenje u Londonu jer su
u tome videli direktnu pretnju za održavanje već vekovne britanske supremacije
na svetskim morima.