DEFENDOLOGIJA

MANAGEMENT OF POLICE ORGANIZATION ADMINISTRATIVE APPARATUS THROUGH TOTAL QUALITY MANAGEMENT

2025-09-22T13:33:07+02:00

This paper explores the possibilities of managing the administrative apparatus of police organizations through the application of total quality management as an imperative for understanding business processes within police organizations. Total quality management represents a new concept of quality management that achieves better business excellence of the organization. In this regard, the essence of this paper relates to researching the possibilities of managing the administrative apparatus of police organizations based on total quality management. The specificities of this influence are not sufficiently known theoretically and practically, especially considering that there is very little literature or papers on this topic, which essentially constitutes what this research problematizes. Proposals for improving the business excellence of police organizations are based on quality management of the police organization’s administrative apparatus, whose starting point is in applying the concept of total quality management, which would include clearly defined improvement measures, deadlines, and implementation carriers. The conclusions of theoretical research, as well as proposals for increasing the business excellence of police organizations, are aimed at practical measures, actions, and procedures of managers (leaders) at all organizational levels in introducing, maintaining, controlling, and improving the state of the total quality management system, with full involvement and participation of all employees. In addition to the above, the paper draws attention to the need for restructuring police organizations through restructuring business processes, without changing anything in the organizational structure of the police organization, by applying the concept of total quality management, i.e., the need to organize and implement courses and other forms of training for police officers and other employed personnel, especially police managers (leaders) at all management levels in police organizations.

SPORTS DIPLOMACY AND SECURITY CHALLENGES DURING THE COLD WAR

2025-09-22T13:30:05+02:00

This paper explores the complex interconnection between sports diplomacy and security challenges during the Cold War period (1947- 1991). During this period of ideological divisions between East and West, sports competitions often served as a substitute for direct confrontation between superpowers. The paper analyzes how sporting events, such as the Olympic Games and other international competitions, were instrumentalized by states to achieve diplomatic goals and project soft power. Special attention is given to significant incidents such as the boycotts of the Olympic Games in Moscow 1980 and Los Angeles 1984, as well as the so-called «ping-pong diplomacy» which paved the way for the normalization of relations between the USA and China. Through analysis of historical documents, diplomatic archives, and secondary sources, the paper demonstrates how sport functioned as an arena for security competition, but paradoxically also as a bridge for dialogue in a period of intense geopolitical tensions. The conclusions indicate that sports diplomacy, despite its instrumentalization, often managed to open diplomatic channels that would otherwise have remained closed, contributing to a certain degree of stability in the Cold War security environment.

THE IMPACT OF TRUMP’S TARIFFS ON THE AMERICAN ECONOMY: ANALYSIS OF THE CONSEQUENCES OF PROTECTIONIST POLICY ON ECONOMIC GROWTH, EMPLOYMENT AND SECTORAL STRUCTURE OF THE USA

2025-09-22T13:27:05+02:00

The trade policy of President Donald Trump (2017-2021, 2025-present), characterized by extensive tariff imposition on imports, represents the most significant change in U.S. trade practices since the Smoot-Hawley Tariff Act of the 1930s (Wikipedia Contributors, 2025). This paper analyzes the comprehensive impact of Trump›s tariffs on the American economy through three key dimensions: macroeconomic effects on GDP and inflation, microeconomic consequences on sectoral productivity and employment, and long-term structural changes in trade relations. The research is based on empirical data from the period 2018- 2025 and shows that tariffs, despite the goal of increasing domestic production and employment, resulted in net negative economic effects. The average tariff rate rose from 2.5% at the beginning of 2025 to 27% by April of the same year, representing the highest level in the last hundred years (Wikipedia Contributors, 2025). The analysis indicates that tariff costs were entirely passed on to American importers and consumers, leading to price increases and reduced economic efficiency (Tax Foundation, 2025). GDP contracted by 0.3% on an annual basis in the first quarter of 2025, while retaliatory tariffs by trading partners further damaged export sectors, especially agriculture (Kolb, 2025). The research concludes that protectionist trade policy, without complementary structural reforms, does not contribute to sustainable economic growth or increased competitiveness of the American economy.

ANALYSIS OF THE APPLICABILITY OF CLAUSEWITZIAN FRICTION THEORY IN MODERN HYBRID WARFARE

2025-09-22T13:24:23+02:00

This article explores Clausewitz›s understanding of friction in military theory through the lens of contemporary asymmetric and hybrid conflicts, demonstrating how this concept has transformed from primarily a physical and tactical phenomenon into a multidimensional construct encompassing informational, cognitive, organizational, and strategic aspects. The research methodology combines historical analysis of Clausewitz›s original concept with empirical findings from contemporary conflicts and a multidisciplinary approach that integrates military, sociological, psychological, and technological perspectives. The article›s objective is to develop a new theoretical paradigm that can adequately encompass the complexity of friction in the digital age through identification, categorization, and analysis of new sources and manifestations of friction characteristic of the contemporary operational space. The findings provide a significant contribution to military theory and practice through redefining the classical concept of friction in a way that can inform more effective doctrine, training, and organization of military forces for navigating through the complexity of contemporary conflicts.

CRIMINALISTIC PLANNING OF SEARCHES AS A PREREQUISITE FOR THE SUCCESS OF THE EVIDENCE PROVING PROCESS

2025-09-22T13:21:35+02:00

Searches are an evidentiary action, but we consider them as a criminal-procedural criminalistic action because in Bosnia and Herzegovina, they are directly carried out by police officers under the supervision of the prosecutor, usually based on a court order. The formal framework consists of imperative criminal-procedural norms, while the substance is directly determined by criminalistics through its implementation. A search is a coercive action, often urgent, which interferes with human rights protected by the Constitution and Article 8 of the European Convention on Human Rights. A lawful search is conducted when the legitimate purpose cannot be achieved through a less repressive action. It must not be carried out impulsively, unplanned, or without method, as such an approach will either fail to achieve its intended purpose or only achieve it partially. Poorly, partially planned, or unplanned searches endanger both police officers and the persons being searched, as well as their property and other citizens, leaving the consequences to chance, with the best-case scenario being only the potential failure of the search. This paper highlights the importance of criminalistic planning of searches. It addresses the application of principles related to searches, criminalistic planning in both broader and narrower terms, examining the needs, challenges, and specificities of planning searches in BIH, depending on the subject of the search with a written court order, an oral court order, or in cases of searches without a warrant and without witnesses. The paper aims to support its findings with scientific-theoretical positions from criminal-procedural law and criminalistics, positions of the European Court of Human Rights, and examples of challenges from practice, while also offering the key elements that a written criminalistic search plan should include in potential planning for a search.

PARLIAMENTARY OVERSIGHT OF THE INTELLIGENCE-SECURITY AGENCY OF BOSNIA AND HERZEGOVINA

2025-09-22T13:17:29+02:00

The aim of this paper is to examine and present the importance and mechanisms of parliamentary oversight of the security sector in general and intelligence services as its specific and powerful components, with a special focus on the Intelligence-Security Agency of Bosnia and Herzegovina. This is a qualitative study, with data collected and analyzed from secondary sources using the qualitative content analysis method. Parliamentary oversight of the security sector is a process conducted by legislative authorities, i.e., elected representatives of citizens, to ensure transparency, accountability, and legality in the work of security institutions. Parliamentary oversight of the security sector establishes a link between the security interests of citizens and the executive authorities. Regarding intelligence services, parliamentary oversight has a threefold function: (1) drafting and monitoring the implementation of relevant laws; (2) financial oversight; and (3) oversight of policies and intelligence activities. The Intelligence-Security Agency of Bosnia and Herzegovina commenced operations on June 1, 2004, following the adoption and entry into force of the law regulating its establishment and functioning. The Joint Committee for the Oversight of the Work of the Intelligence- Security Agency of Bosnia and Herzegovina, consisting of 12 members from both houses of the Parliamentary Assembly of Bosnia and Herzegovina, is responsible for parliamentary oversight of this civilian intelligence service. Effective parliamentary oversight of this intelligence service is fundamental to strengthening public trust and building a stable democratic oversight culture, which is essential for addressing contemporary security challenges.

SOCIAL INCLUSION OF CHILDREN WITH DISABILITIES THROUGH THE LENS OF INCLUSIVE EDUCATION THEORIES IN PRESCHOOL INSTITUTIO

2025-09-22T13:13:41+02:00

This paper explores social inclusion and support for preschool-aged children with disabilities in Bosnia and Herzegovina. Children with disabilities often face numerous barriers that hinder their equal participation in social activities. Focusing on preschool institutions as key actors in the process of social inclusion, the paper analyzes current practices, challenges, and opportunities for improving support for children with disabilities. Through a review of available sources, official statistical data, and existing research, the paper provides deeper insights into the experiences and needs of children with disabilities. Special attention is given to the role of preschool institutions in promoting inclusive education and creating a stimulating environment that enables every child to develop their full potential. The theoretical framework of this study is based on key social work theories that explain inclusion and social protection, including the theory of social justice, ecological theory, empowerment theory, and systems theory. These theories provide a comprehensive understanding of the challenges faced by children with disabilities and their families, as well as the ways in which society can respond to their needs. This paper contributes to a better understanding of the complexities of inclusive education and offers guidelines for improving practices in preschool institutions, emphasizing an integrated approach to supporting children with disabilities and their families within the context of social protection.

CONFLICTS AND DEFENDOLOGICAL ASPECTS OF THEIR RESOLUTION

2025-09-22T13:08:47+02:00

The article explores the nature of conflicts and possibilities for their resolution through the prism of defendological approaches. Conflicts represent an inherent part of human relations and social structures, and their understanding and management is crucial for maintaining peace and stability. Through analysis of different theoretical approaches and practical experiences, the article focuses on three key aspects: psychosocial dimensions of conflicts, institutional mechanisms for their resolution, and preventive strategies. Defendology, as an interdisciplinary field dealing with the study of defense and security, provides unique insights into ways conflicts can be prevented, managed, and resolved. Research results show that a holistic approach combining psychological, sociological, and political science perspectives is most effective in understanding and resolving conflicts.

UPRAVLJANJE ADMINISTRATIVNIM APARATOM POLICIJSKE ORGANIZACIJE PRIMJENOM MENADŽMENTA TOTALNIM KVALITETOM

2025-09-22T13:34:37+02:00

Ovaj rad istražuje mogućnosti upravljanja administrativnim aparatom policijske organizacije primjenom menadžmenta totalnim kvalitetom kao imperativa za razumijevanje poslovnih procesa unutar policijske organizacije. Menadžment totalnim kvalitetom predstavlja novi koncept upravljanja kvalitetom kojim se postiže bolja poslovna izvrsnost organizacije. S tim u vezi, sama suština ovog rada se odnosi na istraživanje mogućnosti upravljanja administrativnim aparatom policijske organizacije čije su osnove menadžment totalnim kvalitetom. Specifičnosti tog uticaja teorijski i praktično nisu poznate u dovoljnoj mjeri, naročito ako se ima u vidu da na ovu temu ima jako malo literature, odnosno radova, što u osnovi čini ono što se ovim istraživanjem problematizuje. Prijedlozi za unapređenje poslovne izvrsnosti policijske organizacije zasnivaju se na kvalitetnom upravljanju administrativnim aparatom policijske organizacije čije polazište je u primjeni koncepta menadžmenta totalnim kvalitetom, koji bi obuhvatao jasno definisane mjere poboljšanja, rokove i nosioce realizacije. Zaključci teorijskog istraživanja, kao i prijedlozi za povećanje poslovne izvrsnosti policijskih organizacija, usmjereni su na praktične mjere, radnje i postupke menadžera (rukovodioca) svih organizacionih nivoa u uvođenju, održanju, kontroli i unapređenju stanja sistema menadžmenta totalnim kvalitetom, uz potpuno uključivanje i učešće svih zaposlenih. Pored navedenog, radom se skreće pažnja na potrebu restrukturiranja policijskih organizacija kroz restrukturiranje poslovnih procesa, a da se ne mijenja bilo šta u organizacionoj strukturi policijske organizacije, primjenom koncepta menadžmenta totalnim kvalitetom, odnosno na potrebu organizovanja i realizovanja kurseva i drugih oblika usavršavanja policijskih službenika i drugog zaposlenog osoblja, a posebno policijskih menadžera (rukovodioca) na svim nivoima upravljanja u policijskim organizacijama.

SPORTSKA DIPLOMATIJA I BEZBJEDNOSNI IZAZOVI TOKOM HLADNOG RATA

2025-09-22T13:31:28+02:00

Ovaj rad istražuje kompleksnu međusobnu povezanost sportske diplomatije i bezbjednosnih izazova tokom perioda Hladnog rata (1947- 1991). Tokom ovog perioda ideološke podjele između Istoka i Zapada, sportska takmičenja su često služila kao zamjena za direktnu konfrontaciju između supersila. Rad analizira kako su sportski događaji, poput Olimpijskih igara i drugih međunarodnih takmičenja, bili instrumentalizovani od strane država za postizanje diplomatskih ciljeva i projiciranje meke moći. Posebna pažnja posvećena je značajnim incidentima poput bojkota Olimpijskih igara u Moskvi 1980. i Los Anđelesu 1984. godine, kao i tzv. “ping-pong diplomatiji” koja je otvorila put za normalizaciju odnosa između SAD i Kine. Kroz analizu istorijskih dokumenata, diplomatskih arhiva i sekundarnih izvora, rad pokazuje kako je sport funkcionisao kao arena za bezbjednosno nadmetanje, ali paradoksalno i kao most za dijalog u periodu intenzivnih geopolitičkih tenzija. Zaključci ukazuju da je sportska diplomatija, uprkos svojoj instrumentalizaciji, često uspijevala da otvori diplomatske kanale koji bi inače ostali zatvoreni, doprinoseći određenom stepenu stabilnosti u hladnoratovskom bezbjednosnom okruženju.

UTICAJ TRAMPOVIH CARINA NA AMERIČKU PRIVREDU: ANALIZA POSLJEDICA PROTEKCIONISTIČKE POLITIKE NA EKONOMSKI RAST, ZAPOSLENOST I SEKTORSKU STRUKTURU SAD

2025-09-22T13:28:27+02:00

Trgovinska politika predsednika Donalda Trampa (2017-2021, 2025-sadašnje), obilježena ekstenzivnim uvođenjem carina na uvoz, predstavlja najsignifikantniju promjenu u trgovinskim praksama SAD od Smooth-Hawley Tariff Act-a iz 1930-ih godina (Wikipedia Contributors, 2025). Ovaj rad analizira sveobuhvatan uticaj Trampovih carina na američku privredu kroz tri ključne dimenzije: makroekonomske efekte na GDP i inflaciju, mikroekonomske posljedice po sektorsku produktivnost i zaposlenost, te dugoročne strukturne promjene u trgovinskim odnosima. Istraživanje se zasniva na empirijskim podacima iz perioda 2018-2025. godine i pokazuje da su carine, uprkos cilju povećanja domaće proizvodnje i zaposlenosti, rezultirale neto negativnim ekonomskim efektima. Prosječna stopa carina porasla je sa 2,5% na početak 2025. godine na 27% do aprila iste godine, što predstavlja najveći nivo u posljednjih sto godina (Wikipedia Contributors, 2025). Analiza ukazuje na to da su troškovi carina u potpunosti preneseni na američke uvoznike i potrošače, dovodeći do povećanja cijena i smanjenja ekonomske efikasnosti (Tax Foundation, 2025). GDP je u prvom kvartalu 2025. godine kontrahovan za 0,3% na godišnjem nivou, dok su retorzijske carine trgovinskih partnera dodatno oštetile izvozne sektore, posebno poljoprivredu (Kolb, 2025). Istraživanje zaključuje da protekcionistička trgovinska politika, bez komplementarnih strukturnih reformi, ne doprinosi održivom ekonomskom rastu niti povećanju konkurentnosti američke privrede.

ANALIZA PRIMJENJIVOSTI KLAUZEVICEVE TEORIJE TRENJA U MODERNOM HIBRIDNOM RATOVANJU

2025-09-22T13:25:42+02:00

Članak istražuje Klauzevicevo shvatanje trenja u vojnoj teoriji kroz prizmu savremenih asimetričnih i hibridnih sukoba, demonstrirajući kako se ovaj koncept transformisao od primarno fizičkog i taktičkog fenomena u višedimenzionalni konstrukt koji obuhvata informacijske, kognitivne, organizacijske i strategijske aspekte. Metodologija istraživanja kombinuje istorijsku analizu Klauzevicevog originalnog koncepta sa empirijskim nalazima iz savremenih sukoba i multidisciplinarnim pristupom koji integriše vojne, sociološke, psihološke i tehnološke perspektive. Cilj članka je razvoj nove teorijske paradigme koja može adekvatno obuhvatiti kompleksnost trenja u digitalnom dobu kroz identifikaciju, kategorizaciju i analizu novih izvora i manifestacija trenja karakterističnih za savremeni operativni prostor. Nalazi pružaju značajan doprinos vojnoj teoriji i praksi kroz redefinisanje klasičnog koncepta trenja na način koji može informisati efektivniju doktrinu, obuku i organizaciju vojnih snaga za navigaciju kroz kompleksnost savremenih sukoba.

KRIMINALISTIČKA ISPLANIRANOST PRETRESANJA KAO PREDUSLOV USPJEŠNOSTI OVE RADNJE DOKAZIVANJA

2025-09-22T13:22:57+02:00

Tema rada je značaj kriminalističkog planiranja pretresanja kao preduslova uspješnog provođenja ove procesne radnje u krivičnim postupcima u Bosni i Hercegovini. Pretresanje je radnja dokazivanja, ali je posmatramo kao krivično-procesnu kriminalističku radnju jer je u BiH neposredno provode policijski službenici pod nadzorom tužioca u pravilu po naredbi suda. Formalni okvir su joj imperativne krivično-procesne norme, dok je sadržajno neposrednim provođenjem određuje i kriminalistika. Pretresanje je prinudna radnja, nerijetko hitna, kojom se zadire u ljudska prava zaštićena Ustavom/ima, i članom 8. Evropske konvencije o ljudskim pravima. Zakonito pretresanje se provodi kada se legitimna svrha ne može postići manje represivnom radnjom. Ne smije biti provedeno stihijski, neplanski i nemetodično, jer kao takvo neće ili će postići djelomičnu svrhu zbog koje je i preduzeto. Loše, djelomično isplanirano ili neplanirano pretresanje ugrožava i policijske službenike, kao i pretresane i njihovu imovinu, te ostale građane, prepuštajući slučaju moguće posljedice, a u najboljem scenariju samo mogući neuspjeh pretresanja. Radom ukazujemo na važnost kriminalističkog planiranja pretresanja. Obrađujemo primjenu načela u vezi sa pretresanjem, kriminalističko planiranje u širem i u užem smislu, istražujući potrebe, izazove i specifičnosti planiranja pretresanja u BiH u odnosu na predmet pretresanja sa pisanom naredbom suda, usmenom naredbom suda ili u slučajevima pretresanja bez naredbe i svjedoka. Radom izneseno nastojaćemo potkrijepiti naučno-teorijskim stavovima krivično-procesnog prava i kriminalistike, stavovima Evropskog suda za ljudska prava i primjerima izazova iz prakse, pri tom ponudivši osnovne elemente koje jedan pisani kriminalistički plan pretresanja treba sadržavati u potencijalnom planiranju pretesanja.

PARLAMENTARNI NADZOR NAD OBAVJEŠTAJNOSIGURNOSNOM AGENCIJOM BIH

2025-09-22T13:19:43+02:00

Cilj rada je istražiti i predstaviti važnost i mehanizme parlamentarnog nadzora nad sigurnosnim sektorom općenito te obavještajnim službama, kao njegovim specifičnim i moćnim dijelovima, s posebnim naglaskom na Obavještajno- sigurnosnu službu Bosne i Hercegovine. Radi se o kvalitativnom istraživanju, a podaci su pribavljani i analizirani iz sekundarnih izvora, upotrebom metode kvalitativne analize sadržaja dokumenata. Parlamentarni nadzor sektora sigurnosti je proces zakonodavnih vlasti, odnosno izabranih predstavnika građana, kojim se nastoji osigurati transparentnost, odgovornost i zakonitost u radu sigurnosnih institucija. Parlamentarnim nadzorom sektora sigurnosti uspostavlja se i spona između sigurnosnih interesa građana i izvršne vlasti. Kada se govori o obavještajnim službama, parlamentarni nadzor ima trostruku funkciju: 1) pripremanje i praćenje implementacije relevantnih zakona; 2) finansijski nadzor; te 3) nadzor politika i obavještajnih aktivnosti. Obavještajno-sigurnosna agencija Bosne i Hercegovine započela je s radom 1. juna 2004. godine, nakon donošenja i stupanja na snagu zakona kojim se reguliše njeno osnivanje i djelovanje. Za parlamentarni nadzor ove civilne obavještajne službe zadužena je Zajednička komisija za nadzor nad radom Obavještajno-sigurnosne agencije Bosne i Hercegovine, koja se sastoji od 12 članova iz oba doma Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine. Efikasan parlamentarni nadzor nad ovom obavještajnom službom temelj je za jačanje povjerenja građana i izgradnju stabilne demokratske (nadzorne) kulture koja je neophodna za suočavanje sa savremenim sigurnosnim izazovima.

СОЦИЈАЛНО УКЉУЧИВАЊЕ ДЈЕЦЕ СА ИНВАЛИДИТЕТОМ КРОЗ ПРИЗМУ ТЕОРИЈА ИНКЛУЗИВНОГ ОБРАЗОВАЊА У ПРЕДШКОЛСКИМ УСТАНОВАМА

2025-09-22T13:15:23+02:00

Овај рад истражује социјалну инклузију и подршку дје- ци предшколског узраста са инвалидитетом у Босни и Херцеговини. Дјеца са инвалидитетом често се суочавају са бројним препрекама које отежавају њихово равноправно учешће у друштвеним активностима. Фокусирајући се на предшколске установе као кључне актере у процесу социјалне инклузије, рад анализира тренутне праксе, изазове и могућности за унапређење подрш- ке дјеци са инвалидитетом. Кроз преглед доступних извора, званичних ста- тистичких података и постојећих истраживања рад пружа дубљи увид у ис- куства и потребе дјеце са инвалидитетом. Посебна пажња посвећена је улози предшколских установа у промовисању инклузивног образовања и стварању подстицајног окружења које омогућује сваком дјетету да развије свој пуни потенцијал. Теоријски оквир овог рада заснива се на кључним теоријама со- цијалног рада које објашњавају инклузију и социјалну заштиту, укључујући теорију социјалне правде, еколошку теорију, теорију оснаживања као и сис- темску теорију. Ове теорије омогућавају свеобухватно разумијевање изазова са којима се сусрећу дјеца са инвалидитетом и њихове породице, као и на- чина на које друштво може одговорити на њихове потребе.Овај рад допри- носи бољем разумијевању комплексности инклузивног образовања и пружа смјернице за унапређење пракси у предшколским установама са нагласком на интегрисани приступ подршци дјеци са инвалидитетом и њиховим поро- дицама у контексту социјалне заштите.

KONFLIKTI I DEFENDOLOŠKI ASPEKTI NJIHOVOG PREVAZILAŽENJA

2025-09-22T13:11:24+02:00

Članak istražuje prirodu konflikata i mogućnosti njihovog prevazilaženja kroz prizmu defendoloških pristupa. Konflikti predstavljaju inherentni dio ljudskih odnosa i društvenih struktura, a njihovo razumijevanje i upravljanje ključno je za održavanje mira i stabilnosti. Kroz analizu različitih teorijskih pristupa i praktičnih iskustava, članak se fokusira na tri ključna aspekta: psihosocijalne dimenzije konflikata, institucionalne mehanizme za njihovo rješavanje i preventivne strategije. Defendologija, kao interdisciplinarna oblast koja se bavi proučavanjem odbrane i bezbjednosti, pruža jedinstvene uvide u načine na koje se konflikti mogu prevenisati, upravljati i rješavati. Rezultati istraživanja pokazuju da je holistički pristup koji kombinuje psihološke, sociološke i politološke perspektive najeffektivniji u razumijevanju i rješavanju konflikata.