GODIŠNJAK FAKULTETA PRAVNIH NAUKA

Participants to the Criminal Proceedings on the Side of the Prosecution in the Criminal Proceedings of the Russian Federation

Miodrag N. Simović, Vladimir M. Simović — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

A participant to the criminal proceedings is a person who is authorized by procedural rights and obligations to perform criminal procedural actions and enter into criminal procedural relations with other participants in the process of exercising their rights and obligations. Certain common features are characteristic of all the participants to the criminal proceedings: a) the law assigns them certain procedural rights and obligations, which is why they can enter into criminal procedural relations with each other and perform criminal procedural actions, and b) they must have a legitimate interest in the criminal proceedings. In addition, the Criminal Procedural Code of the Russian Federation prescribes certain requirements that participants to the proceedings must meet. Thus, an expert can only be a person who has a special knowledge (in science, technology, art, craft) and who is appointed in accordance with the procedural law for conducting court expert examination and giving opinions (Article 57 of the Criminal Procedural Code of the Russian Federation). The requirement for participation of a person as attesting witness is that he must not have an interest in the criminal case (Article 60 of the Criminal Procedural Code of the Russian Federation). This paper analyses the participants to the criminal proceedings on the side of the prosecution (the injured party, the civil prosecutor, the private prosecutor and the representatives of the injured party, the civil prosecutor and the private prosecutor).

Human trafficking in the law of the Republic of Serbia in the light of international standards

Dragan Jovašević — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

A particularly serious form of violation of human rights, which has recently gained importance in international law, as well as in national criminal law, which puts another person in a subordinate position for the purpose of their exploitation, is human trafficking. On the basis of European international standards, modern criminal law in general, including in the Republic of Serbia, foresees this criminal offense in several forms of manifestation, the perpetrators of which are provided with severe punishments, as well as other criminal sanctions. The paper analyzes all individual forms of manifestation of the criminal offense of human trafficking in the Republic of Serbia from the perspective of legal theory, judicial practice, and norms of positive legislation.

The Council of Peoples of the Republic of Srpska Specifics and Misconceptions

Siniša Karan, Marko Šukalo — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

The paper is dedicated to the analysis of the Council of Peoples of the Republic of Srpska, an institution that was introduced into the constitutional system of the Republic of Srpska subsequently, after the Decision of the Constitutional Court of Bosnia and Herzegovina and the decisions of the High Representative in Bosnia and Herzegovina. The Council of Peoples, together with the National Assembly, exercises legislative power, but only from the aspect of protecting the vital national interests of the constituent peoples.
In the introductory remarks, the author deals with the origin of the Council of Peoples, then analyzes its structure, organization and jurisdiction. Special attention is focused on the analysis of the protection of the vital national interest and the procedures that follow after the submission of the request by the Council of Peoples. The author normatively analyzes the actions of the Council of Peoples, as well as the current practice. In the final presentation, it is concluded that the Council of Peoples does not represent the second house of parliament, and that the interpretations that equalize the Council of Peoples of the Republic Srpska with the House of Peoples of the Parliamentary Assembly of the Federation of Bosnia and Herzegovina are groundless. Furthermore, the author analyzes the legal nature of the Council of Peoples and in the concluding remarks he points out problems related to this institution, as well as possible solutions.

Dihotomija starosne dobi djeteta u krivičnom zakonodavstvu Republike Srpske

Veljko Ikanović — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

Krivično zakonodavstvo Republike Srpske koristi pojam djeteta koji obuhvata širi dobni raspon sa različitom zakonskom klasifikacijom, pravima i obavezama. Predmet interesovanja ovog rada jest međusobno suprotstavljen položaj djece prema kojima je zbog starosne dobi isključena primjena krivičnih sankcija i drugih mjera propisanih krivičnim zakonodavstvom i djece prema kojima je krivično djelo počinjeno. S obzirom na sva dosadašnja dostignuća u posebnom položaju ove kategorije djece prisutne su težnje snižavanja starosne dobi djeteta u primjeni krivičnog zakonodavstva. S druge strane imamo suprotne težnje, ostvarene izmjenama krivičnog zakonodavstva, gdje je položaj djeteta kao oštećenog (žrtve) krivičnog djela definisan povišenom dobnom granicom u odnosu na ranija zakonska rješenja. Prisutna zakonska dihotomija zahtijeva ozbiljno naučno promišljanje o potrebi njenog prevazilaženja postavljanjem zajedničke dobne granice neuračunljivosti djeteta kao učinioca krivičnog djela i njegove žrtve (oštećenog) kod pojedinih krivičnih djela. U tom smislu posebno ukazujemo na određivanje dobne granice oštećenog kod krivičnih djela seksualnog zlostavljanja i iskorištavanja djeteta. Razdvajanje jedne kategorije djece, sa okvirno identičnim anatomskim i psihološkim odlikama, po tim osnovama teško se može opravdati naučnim i stručnim argumentima. Radi boljeg razumijevanja i potrebe da se ova osjetljiva materija uredi skladno, ukratko se osvrćemo na normativne osnove i perspektive položaja djeteta kao učinioca i žrtve krivičnog djela u domaćem i uporednom krivičnom pravu, kao i međunarodnim dokumenatima.

Le Conseil Européen – Une Seconde Source De La Légimité Étatique Dans L’union Européenne

Jelena Ćeranić Perišić — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

Le Conseil européen, bien qu’existant de manière informelle depuis 1974, a été institutionnalisé par le Traité de Lisbonne de 2007. Le Conseil européen est composé des chefs d’État et de gouvernement des États membres de l’Union européenne. Alors même qu’il ne dispose toujours pas de pouvoirs législatifs, son rôle est très significatif dans la mesure où il détermine les orientations et les priorités politiques générales. Examiné à travers le prisme de la double légitimité sur laquelle repose l’Union européenne – celle qui émane des peuples et celle qui émane des États – cet article analyse le Conseil européen en tant que seconde source de légitimité étatique au sein de l’Union provenant des États membres de l’UE. Désormais, la légitimité étatique est incarnée dans les deux institutions – le Conseil européen et le Conseil des ministres. D’abord l’article examine la nature duale de l’UE. Ensuite, l’institutionnalisation du Conseil européen est analysée, avec une attention particulière portée à son rôle au sein de la structure institutionnelle de l’Union. Enfin, la fonction du président du Conseil européen est étudiée. Une attention spéciale est accordée aux limites de la présidence tournante du Conseil européen, ce qui a conduit à l’instauration de la fonction de président permanent du Conseil européen, élu pour un mandat de deux ans et demi.

Legal challenges and legislative regulation of artificial intelligence – Bringing Serbia closer to EU legislation

Dalibor Krstinić, Nenad Bingulac, Jelena Matijašević — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

The development, and even the very concept of creating artificial intelligence (AI) for many is terrifying, for some it is fascinating, and there are quite a few who have accepted with great enthusiasm and learned about a completely new aspect, one could even say of everyday life. The incredibly fast progress of artificial intelligence leads to the fact that in certain segments it is no longer possible to recognize with whom one communicates verbally or in writing, especially when it comes to some forms of info support or service provision. The creative possibility of artificial intelligence in e.g. in text, video and photo editing, but also creation based on given parameters. Bearing in mind this extremely accelerated and daily development of artificial intelligence on a global level, one realizes the numerous challenges that have been placed, we will call it, before the legal systems around the world. This issue absolutely requires urgent and very well thought out legislative predictions. Recognizing the previously mentioned, the European Union is a pioneer in the field of normative approach to artificial intelligence, especially with the adoption of the Artificial Intelligence Act (AI Act). This act represents the first comprehensive legal framework regulating this area. In this research, the key aspects that preceded the adoption of the Act on Artificial Intelligence will be considered, the said Act will also be discussed, and special attention will be paid to the efforts and needs of the Republic of Serbia to create a legislative platform that will regulate these aspects, with of course harmonization with the regulatory standards of the European Union.

Odredba o budućoj saradnji optuženog i javnog tužioca u sporazumu o priznanju krivice - co operation agreement

Radenko Janković — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

Krivičnoprocesna zakonodavstva u Bosni i Hercegovini 2003 godine prihvatila su sporazum o priznanju krivice kao moderan institut. Jedan od argumenata kojim se opravdava je onaj po kome može omogućiti da se od optuženog dobiju važne informacije o drugim učiniocima i krivičnim djelima, posebno kod tzv. organizovanog kriminala. Iako se često primjenjuje još uvijek kod njega postoji niz spornih, kako teorijskih, tako i praktičnih pitanja. Jedno od njih je i predmet sporazuma o priznanju krivice. Krivičnoprocesni zakoni u BiH, za razliku od većine ostalih koja to čine više ili manje potpuno, ne propisuju šta on mora, šta može, a šta ne smije da reguliše. Iako to oni i ne spominju praksa je prihvatila mogućnost da sporazum o priznanju krivice sadrži odredbu kojom se reguliše buduća saradnja optuženog i javnog tužioca. Činjenica da je ovo pitanje neregulisano u praksi stvara mnogo problema jer nedostaju procesni mehanizmi koji štite stranke prilikom ostvarivanja te osjetljive saradnje. U radu se iznose zaključci do kojih se došlo istraživanjem 1.076 sporazuma zaključenih u Okružnom javnom tužilaštvu u Banjoj Luci od 2011. do 2019. godine. Razmatranje ove problematike treba da doprinese boljem razumjevanju ovog instituta, njegovoj pravilnijoj primjeni, ali i da ukaže na nova zakonska rješenja primjerenija praktičnim potrebama i teoretskim postavkama, koja će omogućiti da njegove dobre strane još više dođu do izražaja.

Real Property Taxation in the Republic of Srpska

Zorica Drljača, Jelena Drljača — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

In tax matters, looking through the prism of taxation sources, three names are usually used for groups of taxes: property taxes, consumption taxes and income taxes. Property taxation exists and has existed in various forms in almost all tax systems. Nowadays, property taxation implies real property taxation, although the term “property” itself is much broader, because more sources can be considered as falling under property taxation, including taxation of movable property and income resulting from real and movable property. The generally accepted name is real property taxation, which is also the case in the Republic of Srpska, although legally speaking, taxation of real rights in immovable property and transfer of real rights in immovable property would be more precise, depending on whether the object of taxation is solely the possession or use of real property or the object of taxation is the transfer of real rights from one person to another for or without consideration. In most countries, real property taxation involves a high degree of coordination between central and local authorities, and speaking from the point of view of the criterion of revenue distribution in most countries, income from real property taxation belongs to the group of local taxes, meaning that, in some countries, they are referred to as “local taxes”.
The goal of this paper is precisely to study the real property taxation in statics, as well as the taxation of the transfer of real rights in immovable property for and without consideration, within the framework of the Republic of Srpska’s legal system.

Ugovor o doživotnom izdržavanju kroz prizmu prevare u krivičnom i građanskom pravu

Vanda Božić, Marina M. Simović — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

Ugovor o doživotnom izdržavanju, u savremenom pravu, često nailazi na brojne osude pojedinaca i društva. Upravo zbog samog naziva, postavlja se opravdana sumnja u stvarnu pobudu njegova sklapanja od strane davaoca izdržavanja. Uz razloge ništavosti ugovora kao što su neispunjenje forme, nedopuštenost pobude, mane volja, potpuna poslovna nesposobnost, nemogućnost, nedopuštenost, neodređenost/neodredivost predmeta obaveze, prva sumnja na ništavost ovog ugovora odnosi se na prevaran način njegova sklapanja. Rad sadrži analizu ugovora o doživotnom izdržavanju u savremenom pravu kroz prizmu prevare u krivičnom i građanskom pravu. Analizom odredaba krivičnog i građanskog prava zaključuje se da je pojam prevare širi u građanskom pravu u odnosu na krivično pravo. U skladu sa navedenim, proizilazi da svaki ugovor koji ima obeležja krivičnog dela prevare, predstavlja i prevaru koja je razlogom ništavosti ugovora i u građanskom pravu. S druge strane, svaki ugovor koji je zbog prevare ništav u građanskom pravu, nije pravno kvalifikovan kao prevara u krivičnom pravu.

Zakupnina kao naknada za zakup poslovnih zgrada i prostorija

Jovana Pušac — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

Predmet istraživanja je zakupnina ili zakupna cena kao bitan elemenat ugovora o zakupu poslovnih zgrada i prostorija. Iako je neretko predmet ovog ugovora kapital izuzetne finansijske vrednosti čiju je eksploataciju neophodno urediti modernim propisima u skladu sa potrebama privrednog ambijenta Republike Srpske, činjenica je da postojeća zakonska rešenja u ovoj oblasti nisu najsrećnija, jer je merodavan Zakon o zakupu poslovnih zgrada i prostorija iz perioda bivše Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine (1977) sa poslednjim novelama učinjenim pre više od tri decenije. Osim toga, u našoj pravnoj literaturi gotovo da i ne postoje istraživanja o zakupu poslovnih zgrada i prostorija iako je reč o izuzetno aktuelnom, važnom i osetljivom ugovoru pomoću kojeg je potrebno na najcelishodniji način pravno zaodenuti dugotrajan odnos zakupca i zakupodavca. Jedno od krucijalnih mesta u tom ugovoru pripada zakupnini.

Prekršaji iz zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti

Goran Maričić, Gojko Pavlović — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

U februaru 2024. godine u Bosni i Hercegovini je usvojen novi Zakon o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti. Poglavlje XIII. Kaznene odredbe, odnosno član 100. Zakona propisuje kažnjavanje pravnih lica i odgovornih lica u pravnom licu, tj. obveznika provođenja mjera za sprečavanje pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti, od strane nadzornih organa, za brojne kažnjive radnje, odnosno prekršaje. Namjera je autora, najprije da ukažu na to ko su obveznici na koje se odnosi zakon, zatim ko su njihovi nadzorni organi, te na koncu koje radnje obveznika imaju obilježja prekršaja i u kom se rasponu mogu izreći sankcije za nesprovođenje ovoga zakona. Ono što je novina, a što je drukčije regulisano ovim u odnosu na prethodno važeći zakon, a veoma je važno za istaći, jeste to da svi prihodi koji nastanu primjenom ovog novog zakona predstavljaju prihod budžeta onog nivoa vlasti čiji nadzorni organ izrekne prekršajnu sankciju, tj. novčanu kaznu. Stav je autora da je, a s obzirom na činjenicu da su kao prekršaj određene i sankcionisane brojne radnje obveznika, hitno neophodna edukacija svih obveznika primjene ovoga zakona. Istovremeno, autori zastupaju stav da gornja granica, odnosno maksimum novčane kazne za kažnjavanje u oblasti sprečavanja pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti, koja je određena ovim zakonom u iznosu od 200.000,00KM, nije adekvatna kazna za pojedine obveznike primjene ovog zakona, posebno iz finansijskog sektora (banke, osiguravajuća društva, mikrokreditne organizacije i sl.), kao i da nije adekvatno određena novčana kazna za samostalne preduzetnike, u smislu da je preniska.

Krivičnopravna zaštita “prava na izdržavanje” dece u zakonodavstvu i praksi Republike Srbije

Srđan Aleksić — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

U sistemu krivičnih dela protiv braka I porodice u pravu Republike Srbije se u nekoliko odredbi naglašava pojačana krivičnopravna zaštita dece, najčešće od strane roditelja ili drugih srodnika. Među ovim krivičmim delima se ističe delo nedavanja izdržavanja (ili izbegavanja plaćanja izdržavanja) gde se bez opravdanog razloga ne ispunjavanju propisane obaveze izdržavanja za lice koje je učinilac dela po zakonu dužan da izdržava, a ta je dužnost utvrđena izvršnom sudskom odlukom ili izvršnim poravnanjem pred sudom ili drugim nadležnim organom u iznosu. Radi se o često izvršavanom krivičnom delu u pravosudnoj praksi o čemu govore raspoloživi podaci o čemu se razmatra u ovom radu.

Građanskopravni okvir i sudska praksa akcionarskih društava – značaj skupštine akcionara

Martina Matijević, Stevo Škrbić — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

Rad obrađuje pravni položaj akcionarskog društva u Republici Srpskoj, s fokusom na skupštinu kao centralni organ upravljanja. U tom pogledu, detaljno je analizirana sudska praksa sudova najviše instance u Bosni i Hercegovini. Ona se iskazala kao vrijedan izvor tumačenja niza raznih problema vezanih uz akcionarska društva kao što su proboj pravne ličnosti, pozivanje akcionara na sjednicu skupštine i povećanje osnovnog kapitala. Kroz sintezu zakonskih normi i sudskih tumačenja, rad pruža pregledan prikaz funkcionisanja ove vrste privrednog društva.

Pravo roditelja na bolovanje zbog njege djeteta i pravo oboljelog djeteta na njegu roditelja

Sonja Mitrović — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

Pod pojmom prava djeteta podrazumijevamo sva ona prava koja su po svojoj prirodi ljudska i koja svako dijete ima bez obzira u kojoj državi živi, odnosno u kakvom se političkom, kulturnom ili ekonomskom okruženju nalazi, te u skladu sa kakvim tradicijama, običajima i vjerovanjima se razvija. Radi se o korpusu prava koji je iznikao prvenstveno iz dvije osnovne ideje, i to: 1) djeca su autonomne ličnosti sa svojim specifičnim potrebama i pravima i, u skladu s tim, ona su nosioci pravnih zahtjeva tj. aktivni subjekti prava, a ne isključivo objekti zaštite od strane odraslih i 2) usljed specifičnih psihofizičkih karakteristika, zavisno od uzrasta i nivoa mentalne zrelosti, djeca su i posebno osjetljiva i ranjiva kategorija koja zaslužuje posebnu, odnosno dodatnu zaštitu države, odnosno svih njenih institucija (svi subjekti zaštite djece imaju obavezu i odgovornost blagovremeno i odgovarajuće reagovati, u skladu sa svojom ulogom, a u najboljem interesu djeteta).
Prema Zakonu o obaveznom zdravstvenom osiguranju Republike Srpske pored prava na zdravstvenu zaštitu, postoji još jedno pravo, a to je pravo na naknadu plate za vrijeme privremene spriječenosti za rad (bolovanje). U okviru ovog prava, zakonodavac posebno uređuje i pravo osiguranika na naknadu plate za vrijeme spriječenosti za rad zbog potrebe njege oboljelog člana uže porodice. U ovom radu biće riječi, prije svega o pravu zaposlenog roditelja – osiguranika na odsustvo sa rada, odnosno naknadu plate za vrijeme privremene spriječenosti za rad zbog potrebe njege oboljelog člana uže porodice – djeteta i istovremeno, što je možda još važnije o pravu oboljelog djeteta na njegu prije svega svojih roditelja.

Uticaj zloupotrebe opojnih droga na maloljetničku delinkvenciju u Republici Srpskoj

Kristina Blažević, Radovan Dević — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

Maloljetnička delinkvencija, kao vid socijalno neprihvatljivog ponašanja mladih, jedna je od najzastupljenijih i najkompleksnijih pojava u svim današnjim modernim društvima. Uzroci maloljetničke delinkvencije su višestruki, počevši od psiholoških, preko socioekonomskih, do institucionalnih faktora. S druge strane, maloljetnička delinkvencija povezana sa zloupotrebom opojnih droga postaje ne samo pravni i socijalni, već i hitan javnozdravstveni problem. Osim porodice koja nesumnjivo ima prvorazrednu preventivno-zaštitnu ulogu i funkciju u sprečavanju zloupotreba opojnih droga među mladima, i drugi subjekti su važni preventivni faktori, i to: obrazovne ustanove, mediji, sportski kolektivi, religijske zajednice, nevladin sektor, ali je važan i pojedinac kao autoritet koji svojim djelovanjem može da pruži važan doprinos na planu prevencije.
Podizanje i jačanje svijesti o štetnosti opojnih droga kod svih građana, a posebno kod maloljetnika, najvažniji je preventivni faktor.

Razvoj ekoloških standarda u svetlu uredbe 2020/852 (EU) o uspostavljanju okvira za održivo ulaganje

Tijana R. Kovačević — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

U radu se iz ugla ekološkog prava sagledava domašaj Uredbe 2020/852 (EU) o uspostavljanju okvira za održivo ulaganje u delu koji se tiče nuklerane energije i prirodnog gasa. Želja evropskog zakonodavca da obezbedi energetsku sigurnost i energetsku efikasnost dovela je do promovosanja novih obnovljivih izvora energije sa smanjenim štetnim uticajem na životnu sredinu. Posebno delikatno pitanje u tom smislu predstavlja klasifikacija nuklearne energije i prirodnog gasa kao zelenih izvora energije. Stoga smo u radu nastojali da rasvetlimo važna pitanja vezana za zakonodavni okvir koji definiše koje ekonomske aktivnosti se smatraju ekološki održivim radi podsticanja zelenih investicija. Ovo iz razloga što se kroz tržišno orijentisane instrumente nastoji smanjiti emisija staklene bašte, a nuklearna energija se tretira kao prelazno rešenje za dekarbonizaciju energetskog sektora.

Dekodiranje genocidne namjere: pravna evolucija dokaznih standarda u digitalnoj eri

Slaven Knežević — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

Rad istražuje transformaciju procesa dokazivanja genocidne namjere (dolus specialis) u kontekstu digitalne revolucije koja je fundamentalno izmijenila način dokumentovanja, analiziranja i prezentovanja dokaza pred međunarodnim krivičnim sudovima. Kroz analizu evolucije od tradicionalnih dokaznih sredstava do sofisticiranih digitalnih tragova, rad identifikuje ključne pravne, forenzičke i etičke izazove sa kojima se suočavaju tužioci, sudije i istražitelji u procesuiranju „zločina nad zločinima” u digitalnom okruženju. Centralni fokus rada usmjeren je na tri međusobno povezana aspekta: metodologiju prikupljanja i verifikacije digitalnih dokaza, pravnu kvalifikaciju online sadržaja kao elemenata genocidne namjere, te problem pripisivosti digitalnog materijala konkretnim počiniocima. Primjenom interdisciplinarnog metodološkog okvira koji kombinuje normativno-analitičku metodu, komparativnu analizu sudske prakse i empirijsko istraživanje konkretnih predmeta, rad formuliše inovativne koncepte poput „digitalne pluralizacije indicija”, „kaskadne pripisivosti” i „digitalne kontekstualizacije” kao alate za prevazilaženje identifikovanih izazova. Kroz kritičku evaluaciju prakse međunarodnih tribunala (ICTY, ICTR, ICC) i specijalizovanih istražnih mehanizama, rad razvija koherentni teorijski model za evaluaciju digitalnih dokaza genocidne namjere koji balansira potrebu za efikasnim procesuiranjem sa imperativima pravičnog suđenja i zaštite ljudskih prava. Rezultati istraživanja namijenjeni su pravnim praktičarima u oblasti međunarodnog krivičnog prava, istražiteljima ratnih zločina, digitalnim forenzičarima i kreatorima pravnih politika koji rade na razvoju normativnih okvira za digitalne istrage teških međunarodnih zločina.

UBLAŽAVANJE KAZNE

Dragan Jovašević — Tue, 19 Aug 2025 00:00:00 +0200

Sudska praksa