PRAVNI REŽIM PROMIJENJENIH OKOLNOSTI U SISTEMU OPŠTEG PRAVA

Abstract

Ugovori koje zaključuju naši državljani u međunarodnoj trgovini, rijetko za posljedicu imaju ugovaranje kao mjerodavnog pozitivnog prava za pitanja koja nisu ugovorom potpuno ili djelimicno regulisana. Praksa pokazuje da naši državljani, najčešće, za ugovorne obaveze sa stranim državljanima prihvataju kao mjerodavno strano pravo i to englesko pravo. Konkretni primjeri za navedene tvrdnje su svi zaključeni ugovori kompanija sa sjedištem u Bosni i Hercegovini kada kupuju naftu od prodavaca sa sjedištem na Bliskom i Srednjem Istoku. Upravo prodavci tih država odbijaju da zaključe ugovor bez klauzule o primjeni engleskog prava. Ističemo i veliku vrijednost tih ugovora i rizik ukoliko pravni subjekti nisu upoznati sa osnovnim karakteristikama pojedinih instituta sadržanim u glavnim predstavnicima common law pravnog sistema. Dodajemo, u vezi sa navedenim, da je sve češča pojava da u periodu od zaključenja ugovora do trenutka ispunjenja ugovora, djeluju promijenjene okolnosti usljed kojih je ugovor za jednu ili obje strane ugovornice, osujećen. Shodno tome, razmatranja su fokusirana na predstavljanje načina na koji je sistem opšteg prava regulisao uticaj promijenjenih okolnosti na ugovor i istovremeno doprinese sigurnosti i izvjesnosti u međunarodnim transakcijama. Pri tome, upotrebljen je istorijski metod tumačenja prava koji je omogućio analizu ključnih pitanja u odnosu na razlike u shvatanju i prilazu uticaju promijenjenih okolnosti na ugovor. Dok je komplementarna primjena sistemskog tumačenja u užem i širem smislu dovela do zaključka, da common law pravni sistem, kao i prava koja pripadaju porodici kontinentalnog pravnog sistema, polazi od koncepta apsolutne obaveze koja je postepeno popuštala. Razlika između dva pravna sistema je u vremenskom periodu kada je došlo do oslobođenja od apsolutnosti ugovorne obaveze i pravnoj tehnici kojom je to učinjeno.