OSNOVNE KARAKTERISTIKE TRANZICIJE KAO EKONOMSKOG MEHANIZMA U ZEMLJAMA U RAZVOJU

Abstract

Sve bivše socijalističke zemlje su proces tranzicije zapocele u ekonomskom sistemu koji nije bio prilagođen tržišnim uslovima privređivanja i okruženju u kojem djeluje konkurencija, već u sistemu planske privrede, uz organizovanje privrednih i drugih ekonomskih aktivnosti u skladu sa projekcijama i planovima dirigovanim od strane države. Sam proces tranzicije zahtijevao je odgovarajuću institucionalnu transformaciju u privredi i drugim oblastima. Pojam tranzicija, u primarnom znacenju prelaska iz industrijsko u postindustrijsko društvo, pojavio se u zapadnoj literaturi sedamdesetih godina XX vijeka, ali u zemljama u kojima je razvijan socijalizam kao oblik društveno-ekonomskog uređenja, tranzicijom se oznaćava proces prelaska ili povratka iz socijalizma na određeni oblik kapitalistickih društveno-ekonomskih odnosa, sa privatnom svojinom kao jednom od kljucnih determinanti tog sistema i potpuno drugacijom strukturom privrednih i, uopšte, ekonomskih aktivnosti. Osim izražene realokacije privrednih resursa, tranziciju kao ekonomski mehanizam karakterišu privatizacija državnih preduzeća, restrukturisanje i korporatizacija velikih i drugih javnih preduzeća, reorganizacija klasicnog dijela javnog sektora, uspostavljanje slobodnog tržišta roba, usluga i rada, reforma državnih ustanova i sistema socijalnog osiguranja, te uspostavljanje organizovanog tržišta kapitala. Cilj istraživanja u ovom radu je da se prikažu osnovne karakteristike višegodišnje tranzicije kao ekonomskog mehanizma u Republici Srpskoj i BiH. Osnovne metode istraživanja obuhvataju posmatranje, analizu i opis karakteristika osnovnih ekonomskih tranzicionih procesa. Rezultati istraživanja upućuju na zakljucak da većina od tih procesa do danas nije završena, što ima negativne implikacije na ekonomski rast i razvoj zemlje.