DIPLOMATIJA I PRVI SVIJETSKI RAT

Abstract

Prvi svjetski rat (1914 – 1918) poĉeo je u Evropi, napadom Austro-Ugarske na Srbiju, da bi završio kao svjetski, u kojem su uĉestvovale 32 nacije. Direktni povod za rat bio je atentan u Sarajevu, ali su stvarni uzroci bili mnogo dublji i mnogostruko ozbiljniji, i nastali su na prelazu iz XIX u XX vijek. Druga industrijska revolucija (nauĉna revolucija) je omogućila veću eksploataciju i proizvodnju. Evropske imperijalne sile su na vrhuncu moći i uticaja, sa potrebom za većom ekspanzijom, koju je pratilo i njihovo rivalstvo. Posljedica rivalstva su i krize: „marokanske“, „aneksiona“ i balkanski ratovi. Vojnu prednost je Antanta stekla ulaskom SAD u rat 1917. kada je u Rusiji izvedena prva socijalistiĉka revolucija, i poslije koje je Rusija izišla iz rata.
Prvi mirovni prijedlozi su se pojavili poĉetkom 1918. godine. Prvi se oglasio britanski premijer Lojd Dţordţ, a tri dana nakon njega i ameriĉki predsjednik Vudro Vilson sa svojim programom, poznatim kao „14 taĉaka“. MeĊu najvaţnijim idejama u Vilsonovom programu su: poštovanje principa nacionalnosti, ukidanje tajne diplomatije i stvaranje lige naroda.
Rat je dramatiĉno promjenio mapu Evrope, nestala su ĉetiri carstva: Njemaĉko, Austrougarsko, Otomansko i Rusko, neke manje nacije su dobile svoje drţave a Srbija kao jedna od pobjednica je nastavila da gradi svoj identite u novonastaloj kraljevini juţnih slovena.