Uzroci i posljedice demografskih procesa i promjena u savremenom društvu

Abstract

Za funkcionisanje i razvoj društva veliki značaj imaju demografski
procesi i promjene (prirodni priraštaj, fertilitet, natalitet, mortalitet,
starenje stanovništva, promjene u vezi sa sklapanjem braka, učestalost
celibata, razvod braka). U radu se analiziraju uzroci i posljedice
ovih procesa i promjena u savremenom društvu. Trendovi demografskih
promjena nisu isti u svim društvima u svijetu. U razvijenim
društvima danas se zapažaju, s neznatnim razlikama, isti demografski
trendovi – nizak i/ili negativan prirodni priraštaj, izrazito starenje
stanovništva, niske stope mortaliteta, povećanje razvoda braka i sl.
Na drugoj strani, u nerzvijenim društvima se rađa veliki broj djece,
gdje slabi ekonomski uslovi pogoduju pogoršanju materijalnog, socijalnog
i zdravstvenog stanja stanovništva (bolest i smrtnost, naročito,
žena i djece). Ovo jasno ukazuje na činjenicu da demografski procesi
i promjene nisu neposredno uslovljeni ekonomskim i socijalnim činiocima
(nivo obrazovanja, razvitak društva uopšte i sl.), već da postoji
niz posrednih društvenih činioca koji ih uslovljavaju (nacionalni,
klasni, politički, kulturni, religiozni i sl.). Kao odgovor na nepovoljne
demografske trendove (veličina populacije, starost stanovništva i sl.)
i posljedice koje populacioni faktor stvara u mnogim ekonomskim i
socijalnim oblastima (smanjenje radno aktivnog stanovništva, opterećenje
fondova socijalne sigurnosti i sl.), u prethodne dvije decenije
u većini zemalja populaciona politika je stavljena u oblast fertiliteta
stanovništva – uvedene su pronatalitetne mjere u razvijenim zemljama
i mjere kojima se destimuliše rađanje u nerazvijenim zemljama.