SOCIO-DEMOGRAFSKE KARAKTERISTIKE UČENIKA KAO ODREDNICE SAMOSLUŽEĆIH KOGNITIVNIH DISTORZIJA

Abstract

Kognitivne distorzije predstavljaju netačne ili pristrasne načine tuma- čenja ili pridavanja određenog značenja iskustvima. Njihova uloga u razvoju i održavanju psihopatologije povezane sa internalizujućim i eksternalizujućim ponašanjima (agresija, delinkvencija) pokazala se kao veoma važna. Cilj ove studije je utvrditi razlike u samoslužećim kognitivnim distorzijama (kognitivnim distorzijama u službi selfa) mjerenim upitnikom How I Think (HIT-Q; Barriga, Gibbs, Potter, & Liau, 2001), s obzirom na pol, godine, mjesto stanovanja, broj djece u porodici i porodičnoj strukturi, među učenicima. Uzorak u ovom istra- živanju je bio prigodan i činilo ga je 789 učenika, od kojih je 471 uče- nik osnovnih škola i 318 učenika srednjih škola iz entiteta Republika Srpska. Rezultati pokazuju da su kod dječaka značajno izraženije sve četiri samoslužeće kognitivne distorzije – egocentrične (centrirane na self), okrivljavanje drugih (prebacivanje krivice), minimiziranje/pogreš- no označavanje i pretpostavljanje najgoreg za razliku od djevojčica koje postižu niže rezultate u ovim dimenzijama. Stariji maloljetnici (16-19 godina) više angažuju (koriste) kognitivne distorzije u službi selfa u svakodnevnom funkcionisanju, za razliku od mlađih (13-15 godina). Ispitanici iz prigradskih, odnosno ruralnih sredina, postižu više rezul- tate na kognitivnoj distorziji u službi selfa ‒ dimenzija pretpostavljanje najgoreg, za razliku od vršnjaka iz grada. Djeca koja žive u jednorodi- teljskim porodicama postižu više rezultate na samoslužećoj kognitivnoj distorziji ‒minimiziranje/pogrešno označavanje, za razliku od njihovih vršnjaka koji odrastaju uz oba roditelja. Razmatraju se teorijske i prak- tične implikacije ovih nalaza.