ČUDOTVORNO ISCELJENJE OPSEDNUTIH U STAROM SRPSKOM FRESKO-SLIKARSTVU

Abstract

Brojne su scene čudesnih izlečenja bolesnika u ciklusima Hristovih isceljenja u freskoslikarstvu
Dečana, Ravanice, Kalenića, Morače i drugih srpskih manastira.
Scene čudesnih ozdravljenja bolesnih sa raznim neuropsihijatrijskim bolestima često
uključuju isceljenje jednog ili dva opsednuta (besna) čoveka sa nečistim duhom u Gerasi
(Marko V, 1-20) ili u okolini Gadare (Matija VIII 28-34; Luka VIII 26-39). Isceljenja
opsednutih vezana su za isterivanje nečiste sile koja je zaposela telo. Sputanost opsednutih
simbolički je iskazana lancima, kao i njihovim životom u grobu, koji oni ne prepoznaju kao
mesto smrti i neživota. Pod uticajem Hristovih isceliteljskih moći, demoni i zli duhovi izlaze
iz usta opsednutih i ulaze u svinje, koje se zatim utapaju u jezero/more.
Crkva Vaznesenja Gospodnjeg je manastirska zadužbina kralja Stefana Uroša III
Dečanskog. Služeći se umerenim realizmom, dečanski majstori stvorili su između 1338. i
1350. jedan od najvećih ciklusa Hristovih čuda u vizantijskoj i srpskoj umetnosti. Brojna su
Hristova isceljenja opsednutih bolesnika na dečanskim freskama: isceljenje besnog koji beše
nem i slep, isceljenje dvojice sa nečistim duhom u Gadari, izlečenje kćeri Hananejke, koju
muči đavo, isceljenje sumanutog u Kapernaumu i izlečenje besnog čoveka u Gerasi.
Na freskama resavsko-moravske škole u Ravanici, Kaleniću i Manasiji, na počasnim,
mestima naslikani su prizori čudotvornih Hristovih isceljenja. Iako prekrasne, one se manje
zadržavaju na pojedinostima koje bi se mogle koristiti kao izvori za istoriju medicine u
odnosu na ranije doba. U vizantijskoj i staroj srpskoj umetnosti, za razliku od Hristovih čuda,
izuzetno je retko prikazivana scena moći arhanđela da isceljuje opsednute ljude. Na jednoj
fresci u manastiru Lesnovo (XIV vek) prikazan je Arhanđel Mihailo kako isceljuje monaha
Mihaila u koga je ušao demon.
Pored religioznog karaktera, scene čudotvornih isceljenja opsednutih u starom srpskom
fresko-slikarstvu, pružaju dragocene informacije o izgledu i životu osoba sa mentalnim
poremećajima i različitim duševnim bolestima i odnosu okoline prema njima u doba kada su
stvorene.